کنجاله سویا یکی از فرآورده‌های دانه سویا می باشد که به عنوان منبع غنی از سویا برای تغذیه دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآورده پروتئینی مواد مورد نیاز برای گاوهای شیرده را تأمین می‌کند ومی‌تواند به عنوان منبع غذا برای ماهی‌ها و حیوانات خانگی نیز استفاده شود. سویا درواقع ۴۰ درصد پروتئین و ۲۰ درصد چربی دارد.
در سال های اخیر توجهات زیادی به کنجاله سویا معطوف شده است. کنجاله سویا معمولاً حاوی حدود 6 درصد ساکاروز، 1 درصد رافینوز و 5 درصد استاکیوز می باشد که هیچ کدام آنها در پرندگان قابل هضم نیستند. افزودن رافینوز و استاکیوز به پروتئین خالص سویا تا حصول سطح آنها در کنجاله سویا سبب کاهش معنی داری در انرژی قابل سوخت و ساز آن می شود. انرژی قابل سوخت و ساز کنجاله های حاصل از واریته های با الیگوسارید پایین حدود 200 کیلو کالری در کیلوگرم بیشتر است.
کاربرد کنجاله سویا چیست؟
کاربرد اصلی این کنجاله در تغذیه حیوانات می باشد و برای راحتی استفاده حیوانات، کنجاله ها را به قطعات کوچک تر تقسیم می کنند. نکته ای که باید بدانید این است که باید در انتخاب کنجالهسویا برای حیوانات دقت لازم صورت گیرد، زیرا بعضی از کنجاله ها مانند کنجاله کرچک و جلا نباید به عنوان مصرف خوراکی استفاده شوند و کاربرد آنها به صورت کود می باشد. همچنین مصرف خوراکی کنجاله کرچک می تواند سمی و بسیار خطرناک باشد .
درگذشته هیچ کس در مورد کنجاله ها و تاثیرات بی نظیر آنها در عرصه کشاورزی اطلاعاتی نداشت اما با گذشت زمان و پیشرفت علم این محصول بی نظیر جایگاه اصلی و ضروری خود را در عرصه محصولات کشاورزی و خوراک دام بدست آورد. به وضوح می توان گفت، اگر در در تولید و یا واردات کنجاله سویا اختلال بوجود آید، بازار گوشت و پروتئین با مشکلات عدیده ای روبرو خواهد شد.
درحال حاضر در کشورمان ایران حدود ۲.۵ میلیون تن کنجاله سویا برای تغذیه دام و طیور استفاده می شود و حدود ۵۵ درصد کل دانه های روغنی از سویا تولید می گردد. به ترتیب می توان گفت که این کنجاله با ۶۹ درصد در سطح اول برای تغذیه حیوانات مورد استفاده قرار می گیرد و بعد از آن کنجاله کلزا با ۱۳ درصد ، کنجاله تخم پنبه با ۶ درصد و کنجاله آفتابگردان با ۵ درصد قرار دارند.
اهمیت کنجاله سویا در تغذیه طیور
همانطور که گفته شد سویا حاوی حدود 35 تا 40 درصد پروتئین و 18 تا 21 درصد چربی است وبه منظور تولید روغن و کنجاله تولید و فرایند می شود با حرارت دادن به سویا کیفیت آن بهتر شده بازدارنده تریپسین غیرفعال شده و متیونین بهتر در دسترس قرار می گیرد با وجود این می بایست دقت شود که ممکن است حرارت زیاد به لیزین و احتمالا اسیدهای آمینه ضروری دیگر صدمه رساند یا آنها را از دسترس خارج سازد.
ولی به طور کلی بیشتر تحقیقات تاکید داشته که کنجاله سویا برای حداکثر کیفیت پروتئین می بایست حرارت مناسبی دیده باشند سویا که چربی آن گرفته شده باشد به دو صورت آسیاب کامل یا پرک شده مصرف می گردد با وجود این لازمه حرارت دادن ایجاب می کند که دانه ها به طور مناسبی فرایند شوند در آزمایش های تغذیه جیره های تمام چربی دار سویا به جوجه ها نتایجی به دست آمده که دانه های کامل یا دانه های آسیاب شده مطلوب ترند اما باید متذکر شد که در مناطقی که با مشکل کمبود روغنهای نباتی مواجه اند اقتصادی تر آن است که فقط از کنجاله استفاده شده و روغن ان جدا گردد.
در تهیه کنجاله با جدا شدن روغن میزان پروتین کنجاله حاصل به حدود 45 درصد رسیده و مقدار الیاف فام آن حدوداً 6 درصد می گردد کنجاله بدون پوسته معمولا با حداقل 50 درصد پروتئین استاندارد می شود ومقدار الیاف آن در حدود 3 درصد است کنجاله بدون پوسته مخصوصا در خوراکهای پرانرژی جوجه های گوشتی مطلوب است.
پروتئین سویا یک پروتئین با کیفیت است و حاوی مقادیر سرشار از اسیدهای آمینه ضروری است و درمیان پروتئین های نباتی منبع عالی لیزین می باشد و به عنوان یک منبع مناسب آرژنین، گلیسین وتریپتوفان به حساب می آید لیکن مقادیر اسیدهای آمینه سیتین و متیونین موجود کمتر از حد دلخواه است متیونین اولین اسید امینه محدود کننده درجیره های پرانرژی بوده و حایز اهمیت زیادی است بنابراین در جیره هایی که از سویا به میزان زیادی استفاده می گردد می بایست از متیونین و مواد غذایی حاوی متیونین بالا به عنوان مکمل استفاده نمود.
کلام آخر
درمجموع میتوان گفت کنجاله سویا ، ماده غذایی مناسبی جهت تامین پروتئین جیره طیور می باشد که از لحاظ اقتصادی بهداشتی و ترکیبات موجود حائز اهمیت است با توجه به عوامل محدود کننده استفاده زیاد در جیره طیور توصیه می شود ازمکملهای پروتئینی مناسب همچون کنجاله کنجد ، پودر ماهی و غلات ویتامین ها و منابع تامین کننده فسفر و کلسیم حتی الامکان استفاده گردد بدین ترتیب می توان جیره غذایی مناسبی مشتمل بر انواع مختلف مواد غذایی تهیه نمود